پیگیری سفارش
عید نوروز بی شک یکی از بزرگ ترین، مهم ترین و تاریخی ترین اعیاد در تقویم چند هزار ساله ایران زمین است. ایرانیان از هزاران سال قبل، فرا رسیدن بهار را جشن می گرفتند و با سنتی چشم نواز جوان شدن دوباره طبیعت را با جشن و سرور پایکوبی می کردند. فرا رسیدن بهار و عید نوروز که سنتی دیرینه برای هر ایرانی است دارای آداب و مراسمی زیباست که باید رعایت شود. سفره هفت سین یکی از این آداب است که حتما در مراسم عید نوروز رعایت می شود. در این مقاله گل بازار سعی خواهیم کرد تا شما را با فلسفه اصلی هفت سین هر چه بیشتر آشنا کنیم.
سفره هفت سین چیست؟
هفت سین مجموعه‌ای از هفت چیزِ نمادین است که نام آنها با حرف «سین» شروع می شود و به طور سنتی در نوروز و سال نو ایرانی، گسترانده می شود. هفت‌سین از مشهورترین مراسم نوروز است که روی زمین، میز یا سفره گذاشته می شود و معمولاً اعضای خانواده در زمان گردش سال، در کنار آن می نشینند. این سفره از گردهم آوردن و انتخابِ هفت چیز از موارد مقابل است: سیب، سنجد، سماق، سیر، سرکه، سبزه (دانه های گندم و امثال آن که قبلاً در بشقابی کاشته و سبز کرده‌اند)، سکه، سمنو و سنبل. بر حسب عادت، چیزهای دیگری نیز برای تکمیلِ مفاهیم روحانی و نمادین سین‌ها بر این سفره قرار میگیرند؛ از جمله آینه، کتاب، شمعدان، تخم مرغ رنگی، ماهی قرمز، گل، فال حافظ، شیرینی و نظایر آن که بنا به عرف و سنت و اعتقاد مردمان مختلف است، بر سفره هفت سین جای می گیرند. سفرهٔ هفت سین معمولاً تا پایانِ نوروز در خانه‌ها می ماند، و برخی در روز سیزدهمِ نوروز، سبزه را به آب می‌سپارند. به شکل تاریخی، هر چیزی در این سفره می‌تواند نمادی از آرزوهای سال نو باشد؛ آرزوهایی همچون سلامتی، باروری، بردباری، برکت، پیروزی، خرد ورزی و مواردی دیگر. انداختن سفره‌ای ویژه برای نوروز، در گذشته در بخش‌هایی از ایران زمین و امروزه در ایران و برخی از کشورهای اطرافِ آن گرامی داشته می‌شود.
تاریخچه سفره هفت سین
همانگونه که گفته شد نوروز یکی از کهن ترین جشن های به جا مانده از دوران باستان است که آداب و رسوم زیادی دارد. یکی از مشهورترین مراسم نوروزی ایرانیان، گستردن سفره هفت سین است.
امروزه نیز مردم ایران سفره هفت سین را چـند ســاعــت مانــده به زمان تـــحویل ســـــال نو آمـــاده می کنند. هفت سین اصلی شامل مواد خوراکی است که ابتدای آنها با سین آغاز می شود، از قبیل سنجد، سبزه، سمنو، سکه، سیب، سماق و سیر که با آرایش زیبایی در سفره هفت سین چیده می شود.
با ظهور اسلام در ایران زمین، سفره هفت سین ایرانی ها به قرآن مجید مزین شده است. هرکدام از اجزای هفت سین، نشانه مفاهیمی چون رویش، زایش و باروری، فراوانی و برکت و ... است. ایرانیان با فراهم کردن هفت سین به شماره هفت امشاسپند یا دوازده شماره مقدس برج ها، برای روز نخست بهار وسایلی مانند آب و سبزه نماد (روشنایی و افزونی) آتشدان نماد (پایداری نوروگرما)، شیر نماد(نوزایی و رستاخیز و تولد دوباره)، تخم مرغ نماد (نژاد و نطفه)، آیینه نماد (شفافیت و صفا)، سنجد نماد (دلدادگی و زایش و باروری)، سیب نماد (رازوارگی عشق) انار نماد (تقدس) سکه تازه ضرب نماد (برکت و دارندگی) ماهی نماد (ماه سپری شده اسفند) نارنج نماد (گوی زمین)گل بید مشک گل ویژه ی اسفند نماد ( امشاسپند سپندارمز) در سفره خود می گذاشتند. گلاب، نان پخته شده از هفت حبوب، خرما، پنیر، شکر، شاخه هایی از درخت مقدس انار، بید، زیتون، انجیر (در دسته های سه، هفت یا دوازده تایی) و کتاب مقدس از وسایل دیگر مورد استفاده درسفره هفت سین بود.
برخی از منابع آورده اند ایرانیان قبل از اسلام سفره «هفت چین» داشته اند و هخامنشیان در نوروز در هفت ظرف چینی غذا می گذاشتند که به آن هفت چین یا هفت چیدنی می گفتند.
چرا هفت سین به هفت شین تغییر پیدا کرد؟
در برخی از منابع تاریخی آورده شده ایرانیان در قدیم سفره هفت شین داشته اند که به تدریج تغییر نام داده است. اجزای تشکیل دهنده سفره هفت شین شمع، شراب، شیرینی، شهد (عسل)، شمشاد، شربت و شقایق یا شاخه نبات، بودند. در زمان ساسانیان هفت شین رسم متداول مردم ایران شد و شمشاد در کنار بقیه شین های نوروزی، به نشانه سبزی و جاودانگی بر سر سفره قرار گرفت.
در برخی از روستاها رسم هفت سینی برپا بوده است آنها درون هفت سینی خوراکی های مختلف می گذارند. هفت سینی، بعدها با حذف (یای) به صورت هفت سین درآمده است. در دوران ساسانیان و پیش از اسلام ایرانیان سفره ای به نام «هفت شین» می گستراندند که شامل شمع، شراب، شهد، شمشاد، شربت، شقایق بوده است. پس از آمدن اسلام به ایران و حرام اعلام شدن «شراب» آنها، خواهر و همزاد شراب را که سرکه می شد، بر سر سفره قرار می دادند و اینگونه شین به سین تغییر پیدا کرد.
چرا به سفره ی تحویل سال نو هفت سین می گویند؟
همانگونه که قبلا ذکر شد تحویل سال نو و پایکوبی برای آغاز فصلی جدید در میان ایرانیان از گذشته تاکنون به همراه آداب و سننی خاص برگزار می شده است و پهن کردن سفره ی هفت سین یکی از مهم ترین این سنت هاست. به دلیل وجود هفت سین اصلی که در این سفره قرار می گیرد سفره ی تحویل سال نو به سفره ی هفت سین مشهور شده است. هفت المان که با حرف سین شروع می شوند و هرکدام معنی خاص خود را دارند در این سفره قرار میگیرد. سفره ی هفت سین یکی از اجزا جدایی ناپذیر سال نو در هر خانه ایرانی است. فرا رسیدن عید نوروز برای هر ایرانی با پهن کردن سفره هفت سین تداعی پیدا می کند. در ادامه شما را با هریک از المان های سفره هفت سین آشنا خواهیم کرد
علت انتخاب عدد ۷ برای هفت سین
در باورهای دینی باستان شمارش اعداد و حروف دارای تمایز و یا تقدس ویژه ای بوده اند . برخی معتقدند ریشه تقدس عدد هفت در باورهای مهرپرستی یا میترائیسم جای دارد که از دیرباز خاستگاه ایرانی داشته است. برخی پژوهشگران می‌گویند این باورها ریشه در اعتقادات کیهان‌شناسی کلدانی دارد که در منطقه بابل باستان و بین‌النهرین بسیار متداول بوده و در نتیجه تبادل تمدن‌ها و فرهنگ‌ها وارد ایران شد. برخی دیگر نیز معتقدند ریشه تقدس عدد هفت در باورهای مهرپرستی یا میترائیسم جای دارد که از دیرباز خاستگاه ایرانی داشته و به وسیله عواملی از شرق به غرب گسترش یافته است. براین اساس می‌توان دریافت، ایرانیان باستان با اتکاء به باور اهمیت و تمایز برخی اعداد و نمادها نظیر عدد هفت، آیین نوروزی خود را برگزار می کردند و هفت عنصر نمادین را بر خان نوروزی یا سفره هفت‌سین‌شان قرار می‌دادند. به طور کلی عدد هفت در زبان باستانی به نام "امرداد" است. امرداد معنای جاودانگی و بی مرگی نام داشت و از آنجايی که این عدد معنای زیبای زندگی و جاودانگی را می‌داد هفت واژه را به نشانه آن گزینه کرده و بر خوان نوروزی می‌چینند. نگاهي گذرا به واقعيت هاي طبيعي، كتب الهي، باورهاي مردم، هنر معماري، موسيقي، خط و نيز ادبيات ملل نشان مي دهد كه عدد هفت تا چه حد مورد توجه ويژه قرار دارد. هفت برای ایران و ایرانیان باستان مقدس بود و از آن برای مفاهیم مثبت، خوش یمنی و فال نیک استفاده می‌شد مانند؛ هفت رنگ رنگین کمان، هفت خان رستم در شاهنامه، هفت آسمان، هفت اقلیم، هفت روز هفته، هفت فرشته، هفت شهر عشق در عرفان، هفت پیکر و ... . در قرآن كريم و نيز نزد مسلمانان ايراني عدد هفت جداي از ساير عددها مورد توجه قرار دارد. در برخي از آيه‌ها و سوره‌هاي قرآن از عدد هفت نام برده شده و نيز قرآن را مشتمل بر هفت موضوع دانسته‌اند. مناسك حج هفت مرحله دارد و نخستين قاريان نيز هفت نفر بوده‌اند.
هفت سین زرتشتی
از آنجا که باورهای مردم ایران باستان بیش از همه در میان زرتشتیان باقی مانده است، این باورها در آئین و رسوم زرتشتیان، از جمله مراسم نوروز، تجلی یافته است. آنچه زرتشتیان امروزه بر سر سفره هفت سین می‌نهند، با آنچه که در میان سایر ایرانیان مرسوم است تفاوت دارد.
در باور نیاکان ایرانیان، انسان در نوروز آفریده شده است و بهار فصل زایش و رویش است. بنابراین هرآنچه که نماد و نشان‌دهنده عشق، باروری و زایش، نعمت، برکت و شادی است بر سفره نوروزی زرتشتیان دیده می‌شود:
- شمعدان یا لاله روشن : نماد فروغ اهورایی و یادآور پویایی روشنایی دل
- آئینه و گلابدان : آینه نماد روشنایی و گلاب گسترش دهنده بوی خوش و وسیله شادباش‌گویی میزبان به مهمانان
- کله قند سبز : نشان سبز بختی و شیرین‌کامی در سال پیش رو
- انار : نماد دانه‌های بی‌شمار و نعمت فراوان که چرخش آن در کاسه آب و آویشن نشان از گردش روزگار است
- تخم مرغ رنگین : نشان باروری و رنگی بودن آن نشان از رنگارنگی لحظه‌های زندگی
- نان پنیر و سبزی : نشان برکت، روزی و خوراک پیشکشی خداوند
- نخ سبز و سوزن : نشان از پیوستگی مهر و پیوند دوستی
- شیرینی و نقل : نماد شیرین کامی و نشانی از برکت شادی خوشبختی و تندرستی درسال نو
- رنگ سبز سفره نوروزی نماد تازه شدن زندگی در آغاز فصل بهار
نماد سین های هفت سین امروزی
همانگونه که گفته شد هفت سینی که در سفره هفت سین قرار میگیرند هر کدام دارای معنی و مفهومی خاص هستند و بی دلیل در این سفره جای نگرفته اند. در ادامه به مفهوم هریک از این المان ها می پردازیم:
نماد سیب
سیب سین دوم سفره هفت سین است که ، نماد سلامتی و زیبایی، عشق است و سیبی که سر سفره هفت سین می گذارند، نشان از دوری از گزند و آسیب دارد.
رسم است که سیب سفره هفت سین را مادر یا پدربزرگ خانواده سر سفره بگذارند؛ به این دلیل که همیشه بزرگترهای یک خانواده نگران سلامتی اعضای خانواده شان هستند. شاید به آن خاطر که همه ما بارها شاهد دلواپسی و نگرانی مادر خانواده برای حفظ سلامتی اعضای خانه بوده‌ایم. سیب میوه‌ی سلامتی است و مشهور به میوه‌ی بهشتی است، در احادیث ما آمده است "خوردن سیب شما را از پزشک بی‌نیاز میکند". این موضوع در ادبیات جهانی هم جایگاه مناسبی دارد. به همین دلیل است که سیب نیز جزو یکی از اقلام هفت سین است.
همه ما این جمله را بارها شنیده‌ایم که هر کس روزی یک سیب بخورد به پزشک نیاز ندارد. سیب کلید راه‌یابی به شهر سلامتی است.
سیب بر سر سفره هفت سین، نمادی از تندرستی و زیبایی است. همچنین سیب را که راز و رمز آن عشق است و زایش و نمودی از هدیه الهی به بنده، بر سر هفت سین می‌نهند تا مورد لطف خدا قرار گیرند و از رزق و روزی بهشتی نصیبشان شود و دوستی خدا شامل حالشان. تحقیقات علمی جدید، عقیده دارند که سیب شایستگی این شهرت که با خوردن آن انسان سالم می‌ماند را دارد. بنابراین در فلسفه نوروز، سیب به انسان یادآوری میکند که به فکر بهداشت و سلامت خود باشد.
نماد سرکه
سرکه در سفره هفت سین همانند سیر نمایانگر پاکی محیط، زدودن آلودگی و باطل کردن سحر و جادو است. از سرکه در ادبیات و امثال ایرانی در توصیف اضطراب و اشک و گریه استفاده می شود. مانند سیر و سرکه جوشیدن دل. و مولانا از گریه و زاری با عنوان سرکه فشانی یاد می کند. سرکه بر سر سفره ی نوروزی ما را به پذیرش ناملایمات زندگی دعوت می کند. به طور کلی به این دلیل سرکه را در سفره هفت سین قرار می دهند که اعتقاد بر این است که سرکه نشانه صبر و شادی است. و با گذاشتن سرکه در سفره هفت سین سالی پر از صبر و شادی را آرزو می کنند.
نماد سمنو
سمنو غذایی مقوی است که از آرد و گندم تهیه می شود، به آن غذای مرد آفرین می گویند و سرشارازویتامین E و مواد مغذی است و سمنو به عنوان نماینده ای از جهان قدرت بر سفره هفت سین می رود.
سَمَنو یا سمنک ،یک ماده غذایی چسبنده و شیرینی است که از جوانه گندم و آرد گندم درست می‌شود. سمنو را معمولاً کمی پیش از نوروز درست می‌کنند و یکی از اجزای سفره هفت سین ایرانیان به‌شمار می‌آید.
سمنو را از آن جهت که قدرت توان افزایی در تن آدمی دارد نماد “قدرت” دانسته اند از طرف دیگر چون طبخ آن دشوار است و برای تهیه ی آن باید از کمک دوستان و همسایگان استفاده نمود، از این دریچه سمنو نماد توجه به دیگران و همکاری و همبستگی تلقی شده است.
در گذشته های دور دو غذای شیرین برای پیشکش تهیه می کردند یکی غذای شل (سمنو) و دیگری غذای سفت (حلوا) امروز هم که سوهان همان سمنوی سفت شده است برای سوغاتی استفاده می‌شود.
سمنو در سفره هفت سین یادآور آن است که آدمی در کشاکش زندگی خود و مبارزه با طبیعت باید نیرومندی و قدرت خویش را حفظ کند و درازنای زندگی توان لازم برای مقابله با دشواری ها را به دست آورد. سمنو را مظهر صبر، مقاومت، عدالت و قدرت در سفره‌ی هفت سین می دانند؛ سمنو نماینده‌ی جهان قدرت و جوهر حیات در سفره‌ی هفت سین است.
نماد سکه
سکه یکی از اجزای سفره هفت سین است که می توانید نمادش را به راحتی حدس بزنید. سکه نماد دارایی و ثروت است و برای داشتن سالی پر از ثروت و مکنت سر سفره هفت سین قرار می گیرد.
نماد سبزه
سبزه گیاهی است که در آن برخی از حبوبات را رویانده‌اند و از نشانه‌های نوروز و اجزای سفره هفت‌سین است. سبزه از جوانه گندم، جو و عدس رویانده می‌شود. ایرانیان معتقدند که کاشت سبزه برای سفره هفت‌سین، شادابی و خرمی را در طول سال به همراه دارد.
مرسوم است که سبزه را تا روز سیزدهم نوروز که سیزده به در خوانده می‌شود نگاه داشته و همراه با آن بدی‌ها و کدورت‌ها را دور بریزند.
همچنین برخی معتقدند که گره زدن سبزه در روز سیزده به در سبب باز شدن بخت جوانان دم بخت می‌شود سبزه نشان از تولد دوباره، حیات دوباره و زایش و سبزی است. سر سفره گذاشتن سبزه های پرپشت به این دلیل است که سال آینده سالی شاداب، سرسبز و خرم باشد. از جهتی دیگر رنگ سبز آرام بخش است و اضطراب را از ما دور می کند و موجب رفع تنش و گرمای عضلانی می‌شود، سبز رنگ ایده آل برای فضاهایی است که در آن ها نیاز به تمرکز و آرامش است .سبزی نشانه خوش اخلاقی و خرمی و شادابی است و خرید سبزه و یا کاشت آن نماینده کوچکی از درخت است باید از درخت آموخت که در اوج توانایی یا نهایت تنگدستی از لطف و مهر و ایثار آنچه داری خودداری نکنید.
نماد سنجد
سنجد با دو نماد در میان مردم شناخته می شود، اغلب مردم سنجد را نماد عشق و دلباختگی می دانند و آن را به منظور افزایش عشق و علاقه در میان اعضا خانواده در سفره هفت سین قرار می دهند. اما برخی دیگر از افراد معتقدند که سنجد نماد گرایش به عقلانیت است، از اینرو قرار دادن آن در سفره ی هفت سین می تواند سبب شود تا تمام تصمیمات فرد در سال جدید بر اساس عقلانیت صورت پذیرد.
نماد سیر
سیر سنبل اهورا مزدا و نمادی از تندرستی و سلامت است. اغلب پیشینیان از خواص دارویی سیر برای درمان برخی از بیماری ها استفاده می نمودند. از اینرو می توان از این ماده برای داشتن سالی بدون بیماری بر روی سفره ی هفت سین استفاده نمود.
نماد سماق
سماق نماد و چاشنی شادی، صبر و استقامت است. وجود این ماده در سفره ی هفت سین به این منظور بوده است که سال پیش رو را با نهایت شادی و استقامت در برابر سختی ها دنبال نماییم.
حال که با معنی هفت سین بیشتر آشنا شدیم و فهمیدیم که چرا هفت سین با س شروع می شود شما را با سایر المان هایی که با سین شروع نمی شود اما در سفره ی هفت سین جای دارند آشنا می کنیم.
دیگر المان ها و نماد های هفت سین
به جز هفت سین المان های دیگری در سفره هفت سین قرار میگیرند که هر کدام داری معانی و مفهوم ویژه ای هستند.
آینه
آینه نماد شفافیت و پاکی بوده و قرار دادن ان در سفره ی هفت سین بدین معناست که باید سال پیش روی را بدون دروغ به پایان رساند. اغلب افراد آینه را در بالای سفره جای می دهند.
شمع
شمع نماد روشنایی و فروغ است
قرآن
قرار دادن قران در سفره ی هفت سین مختص مسلمانان است. این امر نشان دهنده وجود و یاد خدا در آغاز سال و در تمام اوقات است.
ماهی
ماهی نماد تازگی و تکاپو است. اغلب افراد ماهی را در تنگ زیبا و شفافی قرار می دهند تا سالی پر از زندگی و تکاپو را پیش روی داشته باشند.
تخم مرغ رنگی
تخم مرغ نشان از باروری و رشد و زایش خوبی‌هاست و سمبل شکوفایی و نمو در سال جدیدی است که می خواهند پر بار تر از سال قبل آغاز کنند. تخم مرغ رنگی معمولاً یک تخم مرغ طبیعی و گاه مصنوعی است که آن را با روش های گوناگون تزئین می‌کنند و در جشن‌هایی مانند نوروز و عید پاک استفاده می‌شود. اغلب هنگام نوروز و در سفره هفت سین برای زیبایی به کار می رود و برای رنگ آمیزی آن از مواد طبیعی مانند : لبو، پوست انار، زرد چوبه و … و یا رنگهای شیمیایی استفاده می کنند.
امیدواریم که با خواندن این مقاله به شما کمک کرده باشیم تا هفت سین امسال را با آگاهی و دانستن معانی و مفهوم هر یک از سین ها پهن کنید. شما می توانید با درست کردن و یا حتی خرید هفت سین برای عزیزان تان سالی خوش و عالی را برای عزیزان تان رقم بزنید. تیم گل بازار سالی پر از عشق، برکت، زیبایی و پر رزق و روزی را برای تک تک ایرانیان در هر کجای دنیا آرزو میکند.